پارچه مخمل سوزن دوزی هندی و خصوصیات آن

در میان پارچه های هندی، همواره پارچه مخمل سوزندوزی هندی می درخشد و مخاطبان زیادی را به خود جذب می کند. این پارچه زیبا و فوق العاده برای دوخت انواع لباس و مانتو مجلسی مورد استفاده قرار می گیرد. پارچه مخمل معمولا پارچه لوکس و شیکی به شمار می رود، اضافه شدن سوزندوزی هندی که خود تزیینی گران قیمت است، به پارچه مخمل موجب می شود که محصول نهایی دو چندان لوکس و چشمگیر شود.

پارچه مخمل سوزندوزی هندی علاوه بر بازار ایران، در بازار هند و پاکستان نیز طرفداران زیادی دارد. لطافت و نرمی بینظیر پارچه مخمل در کنار ضخامت متوسط آن باعث شده که این پارچه، یعنی مخمل سوزندوزی هندی، برای فصل پاییز انتخابی عالی باشد. همان طور که از نام این پارچه مشخص است، این پارچه تولید هندوستان است و متناسب ساری های (لباس زنانه هندی) هندی تولید می شود، به همین خاطر است که عرض پارچه مخمل سوزندوزی هندی کمتر از 150 سانتی متر است. سوزندوزی هندی انواع مختلفی دارد که در ادامه به معرفی آن خواهیم پرداخت.

تاریخچه پارچه مخمل سوزندوزی هندی

پارچه مخمل بر خلاف تصور عموم مردم، از 6000 سال پیش از میلاد در تمدن مصر و با الیاف لینن تولید می شد. این پارچه توسط داد و ستد از طریق جاده ابریشم به تمدن های دیگر انتقال یافت. در میان بازرگانی بین کشورهای شرقی و مصر، نخ ابریشم به دست بافندگان مصری رسید و در بافت مخمل از الیاف ابریشم نیز استفاده کردند. پارچه مخمل به دلیل شیوه بافت پیچیده معمولا به دربار شاهان و طبقه اشرافی جوامع تعلق داشت. استفاده از نخ ابریشم در بافت پارچه مخمل به لوکس تر و گران تر شدن این پارچه کمک کرد. در اروپا، پارچه مخمل در دوره رنسانس به اوج محبوبیت خود رسید و البته اولین نمونه ثبت شده از این پارچه جذاب نیز به قرن سیزدهم میلادی می رسد.

شروع بافت پارچه مخمل در هند به طور دقیق مشخص نیست، اما در میان قرن 10 تا 15 میلادی هند تبدیل به یکی از اصلی ترین تولید کنندگان پارچه مخمل شد. با ورود مغول ها به هندوستان تولید پارچه مخمل پیشرفت چشمگیری داشت. یکی از این پیشرفت ها اضافه شدن تزییناتی مانند سوزندوزی به پارچه مخمل بود. در ابتدا سوزندوزی پارچه مخمل، همانند بافت آن، به روش دستی انجام می شد و کالایی بسیار تجملاتی و زیبا بود. امروزه با ماشینی شدن بافت پارچه و سوزندوزی های ماشینی تولید پارچه مخمل سوزندوزی بسیار ارزان تر از گذشته است. گرچه در بازار امروز این پارچه جذاب و سنتی با قیمت مقرون به صرفه در دسترس عموم مردم قرار دارد، اما همچنان می توان از آن به عنوان پارچه لوکس و شیک یاد کرد.

الیاف پارچه مخمل سوزن دوزی شده

تولید پارچه مخمل در دنیای باستان ابتدا با الیاف لینن و سپس با الیاف ابریشم طبیعی انجام می شد. امروزه تولید پارچه مخمل با الیاف ابریشم بسیار کمیاب و بسیار گران قیمت است و پارچه مخمل ابریشم که تولید می شود از ترکیب الیاف ابریشم ریون است. اما پارچه مخمل سوزندوزی که به صورت صنعتی تولید می شود، ترکیبی از انواع الیاف طبیعی و مصنوعی است. الیاف مورد استفاده در تولید پارچه مخمل، پنبه، پلی استر و میکروفایبر پلی استر، نایلون، اسپندکس، ویسکوز یا ریون است. هر کدام از این الیاف باعث می شود که پارچه مخمل سوزندوزی ویژگی به خصوصی داشته باشد. الیاف مورد استفاده برای سوزندوزی پارچه مخمل سوزندوزی هندی با نام ابریشم مصنوعی شناخته می شود. نخ ابریشم مصنوعی با الیاف صنعتی پلی استر تولید می شود و مانند ابریشم طبیعی براق، مقاوم و دارای رنگ های درخشان و پررنگ است

پارچه مخمل سوزندوزی با الیاف پنبه بسیار با دوام است اما به دلیل براق نبود ظاهر لوکسی ندارد و رنگ های آن پررنگ و چشمگیر نیست. پارچه مخمل سوزندوزی که با میکروفایبر پلی استر تولید می شود سبک و در برابر لکه پذیری مقاوم است. پارچه مخمل سوزندوزی که با الیاف نایلون، ریون و یا ترکیب آن ها تولید می شود بیشترین شباهت را به پارچه مخمل ابریشم دارد و در کنار آن ارزان قیمت است و نگهداری راحت تری دارد. پارچه مخمل سوزندوزی با الیاف ویسکوز نسبت به مخمل پنبه، بیشتر شبیه به پارچه مخمل سیلک است. پارچه مخمل تولید شده با الیاف پلی استر و اسپندکس خاصیت کشسانی زیادی دارد که اغلب برای سوزندوزی مورد استفاده قرار نمی گیرد.

بافت و تولید

بافت و تولید پارچه مخمل سوزندوزی هندی یکی از پیچیده ترین روش های تولید را دارد. بافت زمینه آن، یعنی پارچه مخمل، به روش پرزدار است و ابتدا هنگام بافت نخ پود را به صورت برجسته در سطح پارچه اضافه می گذارند. سپس در مرحله تکمیل پودهای برجسته بریده می شود و ظاهری پرزدار و بسیار نرم به پارچه می بخشد. پس از بافت و تکمیل پارچه مخمل که برای زمینه اصلی پارچه مخمل سوزندوزی هندی مورد استفاده قرار می گیرد، پارچه برای سوزندوزی به کارخانه یا کارگاه دیگری ارسال می شود.

در مرحله سوزندوزی پارچه مخمل، پارچه با استفاده از چرخ های گلدوزی صنعتی در متراژ زیاد سوزندوزی و منقوش می شود. پارچه مخمل سوزندوزی با استفاده از مواد اولیه مختلف مانند نخ ابریشم، پولک، نخ زری و سیم (نخ براق طلایی و نقره ای) و آینه تزیین و تولید می شود. هر کدام از این مواد اولیه جذابیت خاصی به پارچه مخمل سوزندوزی هندی اضافه می کند که با دیگر مواد اولیه متفاوت است. به عنوان مثال آینه های کوچک که به روی پارچه مخمل سوزندوزی هندی دوخته می شود با وجود تک رنگ بودن درخشش زیادی به پارچه اضافه می کند. زیرا باعث بازتاب حداکثری نور محیط می شود و ظاهر پارچه بسیار چشمگیر می شود. در کنار آن، دوخت پولک به دلیل ریزتر بودن و رنگبندی متنوعی که دارد باعث می شود تا پارچه درخشش متنوعی داشته باشد.

انواع پارچه مخمل سوزندوزی هندی

پارچه مخمل سوزندوزی هندی با توجه به نوع تزییناتی که دارد در گروه های مختلف دسته بندی می شود. از نظر ویژگی های کیفی این گروه ها تفاوت چندانی با هم ندارند و فقط در مواد اولیه و یا طرح های سوزندوزی با یکدیگر متفاوت هستند. پارچه مخمل سوزندوزی هندی دارای مدل های مختلفی هست که شاید با نام سوزندوزی شناخته نشوند اما جزو این گروه از پارچه ها هستند.

پارچه مخمل سوزندوزی

این مدل از پارچه مخمل سوزندوزی دارای نقوش متنوع از جمله گل، بته جقه و طرح های نواری شکل است. در دوخت این نوع پارچه مخمل سوزندوزی فقط از سوزندوزی با نخ ابریشم، نخ زر و نخ سیم استفاده می شود.

پارچه مخمل پولکدوزی

یکی از محبوب ترین پارچه مخمل سوزندوزی ها، پارچه مخمل پولکدوزی شده است. این پارچه علاوه بر داشتن نخ و سوزندوزی، دارای میزان زیادی تزیینات پولکی است. پولک های به کار رفته در این مدل از پارچه مخمل سوزندوزی هندی، پلاستیکی، براق و بسیار سبک هستند. اغلب نخ و پولک های به کار رفته در پارچه مخمل پولکدوزی به رنگ طلایی و نقره ای هستند.

پارچه مخمل آینه دوزی

پارچه مخمل سوزندوزی که به روی آن علاوه بر نخ و پولک، از آینه نیز برای تزیین استفاده شده است، پارچه مخمل آینه دوزی نام دارد. آینه دوزی که در این پارچه به کار رفته نوعی از صنایع دستی بلوچ و هندی است که در این مدل پارچه به روش ماشینی انجام شده است. برخی از پارچه مخمل آینه دوزی ها با آینه واقعی با ضخامت 1 میلی متر و برخی از آنها با پلاستیک های شبیه آینه تولید می شوند. آینه های استفاده شده در این نوع پارچه مخمل سوزندوزی هندی به دلیل سایز خیلی کوچک (حداکثر قطر 1 سانتی متر) و تراکم زیادسوزندوزی در طی مدت استفاده و پوشیدن نمی شکند.

لطافت

می توان گفت پارچه مخمل به تنهایی، به عنوان لطیف ترین و نرم ترین پارچه شناخته می شود. پارچه مخمل سوزندوزی هندی نیز در قسمت زمینه خود بسیار لطیف و نرم است. در قسمت های سوزندوزی شده نیز به دلیل استفاده از نخ ابریشم معمولا زیردست پارچه صیقلی و لطیف است. تنخور پارچه مخمل سوزندوزی نیز با وجود نخ های زیادی که در پشت خود دارد بسیار راحت است و در تماس با پوست بدن ایجاد مزاحمت نمی کند.

فقط پارچه های مخمل سوزندوزی هندی که دارای پولک های زیادی هستند کمی زیردست زبر دارند که آن هم به دلیل لبه های پولک های پلاستیکی است. در صورت داشتن پوست حساس توصیه می شود از تماس مستقیم قسمت های پولکی پارچه مخمل سوزندوزی هندی با بدن مخصوصا گردن خودداری شود.

چروکی و شکنندگی

پارچه مخمل سوزندوزی هندی چروک پذیری بسیار کمی دارد. علاوه بر کم چروک بودن پارچه مخمل زمینه، وجود سوزندوزی های متراکم یا پراکنده از جنس پلی استر (ابریشم مصنوعی) باعث می شود که میزان چروک پذیری این پارچه کمتر نیز شود. همچنین اتوخور راحت و خوب مخمل سوزندوزی هندی باعث سهولت در استفاده آن شده است. در کنار چروکی کم، چین و شکن این پارچه زیبا بسیار ملایم و لطیف است.

ظرافت در چین و شکن باعث شده تا پارچه مخمل سوزندوزی هندی برای دوخت انواع چین، پیلی، پلیسه و دراپه مناسب باشد. اما نکته مهم در مورد پارچه مخمل سوزندوزی هندی که دارای پولک های درشت هستند این است که ممکن است در چروکی بیش از حد پولک ها دچار خمیدگی و شکستن شوند.

ضخامت

ضخامت پارچه مخمل سوزندوزی هندی متوسط است. این پارچه با ضخامت متوسطی که دارد برای فصل پاییز بسیار کاربردی است. پارچه مخمل که برای زمینه استفاده شده است به دلیل داشتن پرز در سطح خود برای فصول و آب و هوای سرد مناسب است. در همین راستا، پارچه مخمل سوزندوزی هندی نیز مانند عایق عمل می کند و گرمای بدن را داخل لباس نگه می دارد. البته نکته مهم در مورد ضخامت پارچه مخمل سوزندوزی هندی این است که ضخامت در قسمت های زمینه کمتر و در قسمت های مختلف سوزندوزی و آینه دوزی بیشتر است. در برخی بخش های طرح که سوزندوزی ها متراکم تر و پرکار تر هستند، ضخامت پارچه بیشتر است.

کاربرد

از پارچه مخمل سوزندوزی هندی برای دوخت انواع لباس مجلسی می توان استفاده کرد. دوخت مانتو مجلسی پاییزه و کت پاییزه با استفاده از این پارچه در اکثر مزون ها مشاهده می شود. علاوه بر موارد بالا، از پارچه مخمل سوزندوزی هندی برای دوخت پیراهن مجلسی، تاپ، بلوز، دامن و تاپلکس می توان بهره برد. همچنین از این پارچه به عنوان خرج کار نیز می توان به خوبی استفاده کرد.

با استفاده از پارچه مخمل سوزندوزی هندی می توان استایل های سنتی، هنری، کلاسیک ایرانی، وینتج و هندی طراحی کرد و نتیجه رضایت بخشی داشت. یکی از جذاب ترین استایل ها با این پارچه، ترکیب کت ساده کوتاه از جنس پارچه مخمل سوزندوزی هندی و پیراهن فون بلند از جنس مخمل ساده یا سیلک است. این ست ساده ظاهری کاملا لوکس، شیک و اصیل به شما می دهد.

روش های نگهداری پارچه مخمل سوزندوزی هندی

پارچه مخمل سوزندوزی هندی بسیار پارچه حساس و ارزشمندی است که باید به خوبی از آن نگهداری شود. گیر کردن وسایل نوک تیز به این پارچه موجب نخکش شدن سوزندوزی های آن می شود. حتما به روی لباس دوخته شده با مخمل سوزندوزی هندی کاور کشیده شود تا از نخکش شدن لباس یا گیر کردن به لباس های دیگر جلوگیری شود. در صورت تا کردن لباس از جنس مخمل سوزندوزی در بین هر لایه از تا یک کاغذ پوستی تمیز گذاشته تا سطوح پارچه با هم تماس نداشته باشند. در صورت تماس دو لایه از پارچه با هم ممکن است پولک ها یا آینه دوزی به نخ های سوزندوزی گیر کرده و پارچه آسیب ببیند.

شست و شو

حتما باید پارچه مخمل سوزندوزی هندی را به روش دستی و با آب 25 درجه شست. از چنگ زدن و ساییدن این پارچه جدا خودداری شود، زیرا باعث آسیب به سوزندوزی های پارچه می شود. در شست و شوی دستی فقط سطح پارچه مخمل سوزندوزی هندی را با شوینده های بدون سفیدکننده به آرامی با دست بمالید تا تمیز شود. شست و شو به روش خشکشویی برای پارچه کار شده و ارزشمندی مانند پارچه مخمل سوزندوزی هندی نیز مناسب است. فقط هنگام سپردن پارچه به خشکشویی از شست و شو با مواد شیمیایی ملایم اطمینان حاصل شود. زیرا مواد شیمیایی قوی باعث آسیب به پارچه مخمل و سوزندوزی های آن می شود.

از خیساندن پارچه مخمل سوزندوزی هندی در آب به مدت طولانی اجتناب شود. هنگام شست و شوی اولیه ممکن است کمی رنگ آب پس بدهد، به همین خاطر توصیه می شود که این پارچه به تنهایی شسته شود. وجود رنگ آب اولیه به معنی رنگ پس دادن همیشگی و کم ثباتی رنگ پارچه نیست. پارچه مخمل سوزندوزی هندی با شست و شوی مکرر نیز بور نمی شود.

خشک کردن

پارچه مخمل سوزندوزی هندی را پس از شست و شو به روی سطح صاف، به همراه یک لایه پارچه محافظ تمیز، پهن کرده تا خشک شود. از خشک کردن این پارچه با خشک کن چرخشی جدا خودداری شود. استفاده از خشک کن چرخشی باعث چروک شدن زیاد و خرابی سوزندوزی، شکستن آینه دوزی و پولک های پارچه مخمل سوزندوزی هندی می شود. پهن کردن این پارچه در معرض تابش مستقیم نور خورشید نیز توصیه نمی شود، زیرا در طولانی مدت باعث بور شدن پارچه می شود. همچنین می توان پارچه مخمل سوزندوزی هندی را با استفاده از اتوکشی خشک کرد. در این روش باید پارچه را بین دو لایه پارچه پنبه ای محافظ قرار داده و با درجه متوسط اتوکشی کرد. بهتر است در این روش اتو را به آرامی روی پارچه گذاشت و برداشت تا پارچه تغییر شکل ندهد.

اتوکشی

پارچه مخمل سوزندوزی هندی را باید حتما از پشت پارچه اتوکشی کرد. اتوکشی از روی پارچه مخمل باعث سوختن پرزهای آن می شود، به همین خاطر باید اتوکشی از پشت پارچه و یا به همراه یک لایه پارچه محافظ انجام شود. درجه مناسب برای اتوکشی پارچه مخمل سوزندوزی هندی درجه متوسط است. اتوکشی بخار برای این پارچه بلامانع است. بهترین شیوه اتوکشی برای پارچه مخمل سوزندوزی هندی اتوکشی از پشت پارچه، گذاشتن و برداشتن اتو است. در این صورت از تغییر شکل ندادن پارچه پس از اتوکشی نیز می توان اطمینان حاصل کرد.

نکات خرید پارچه مخمل سوزن دوزی هندی

هنگام خرید پارچه مخمل سوزندوزی هندی باید به نکات مهم توجه کرد تا از خرید خود رضایت کامل داشت. یکی از این نکات که حتما باید در نظر داشت، کم عرض بودن این پارچه است. پارچه مخمل سوزندوزی هندی معمولا عرضی بین 100 تا 120 سانتی متر (عرض مفید) دارد. هنگام محاسبه متراژ مورد نیاز باید به عرض مفید پارچه مخمل سوزندوزی توجه کرد. عرض مفید به معنای مقدار عرض پارچه است که به طور کامل سوزندوزی شده و قابل استفاده است.

علاوه بر عرض مفید، نکاتی که هنگام خرید پارچه مخمل سوزندوزی هندی باید در نظر گرفت، آبرفت و اتورفت پارچه است. در صورت داشتن آبرفت و اتورفت باید به متراژ محاسبه شده اضافه کرد تا هنگام دوخت به مشکل کمبود پارچه برنخورد. یکی دیگر از نکات مهم هنگام خرید پارچه مخمل سوزندوزی هندی، توجه به نوع طرح و جهت آن است. برخی از پارچه ها دارای طرح های نامنظم هستند اما برخی دیگر دارای طرح های منظم هستند. در پارچه های دارای طرح منظم باید الگو ها متناسب طرح چیده شود و این موضوع نیاز به متراژ بیشتری پارچه دارد. همچنین برخی از پارچه های مخمل سوزندوزی هندی در جهت طول و برخی دیگر در جهت عرض طرح دار هستند. این نکته نیز باید هنگام خرید پارچه و محاسبه متراژ مورد نیاز در نظر گرفته شود.

از دیگر نکاتی که هنگام خرید پارچه مخمل سوزندوزی هندی ،به عنوان خرج کار، باید دانست این است که امکان کجی در برش توسط فروشنده در متراژ کمتر از نیم متر وجود دارد. پس بهتر است که همیشه حداقل 10 سانتی متر بیش از میزان مورد نیاز پارچه خریداری شود.

نکته آخر که موقع خرید پارچه مخمل سوزندوزی باید به آن توجه کرد این است که برخی از پارچه های کار شده ممکن است به دلیل سیملی بودن دارای تنخور زبر باشند و نیاز به آستردوزی یا لایی کشی داشته باشند. همچنین در موقع خرید پارچه مخمل سوزندوزی هندی به عنوان خرج کار به متناسب بودن ضخامت، ایستایی و تراکم پارچه اصلی با این پارچه توجه شود.

نکات دوخت پارچه مخمل سوزن دوزی هندی

پارچه مخمل سوزندوزی هندی، پارچه حساسی برای دوخت است و باید پیش از دوخت آن را آماده سازی کرد. در ابتدا باید دانست که انجام سوزن دوزی به روی پارچه ممکن است موجب جمع شدن پارچه شده باشد، پس باید کل پارچه را قبل از برش الگو اتوکشی کرد تا کاملا صاف شود.

همچنین در صورتی که پارچه نیاز به لایی کشی دارد، بهتر است که کل پارچه قبل از برش الگو لایی کشی شود. پارچه مخمل سوزندوزی هندی که دارای پولک و آینه دوزی است باید پیش از برش الگو و دوخت، در قسمت خط برش و خط دوخت آماده سازی شود. یعنی تمام پولک ها و آینه دوزی هایی که در قسمت اضافه دوخت و خط برش هستند از روی پارچه شکافته شوند تا به قیچی و چرخ خیاطی آسیبی وارد نکنند. همچنین باید این نکته را دانست که وجود پولک و آینه دوزی در درز لباس باعث ایجاد خارش در بدن می شود.

در هنگام برش پارچه مخمل سوزندوزی هندی باید به جهت طرح، قرارگیری هم جهت الگو به روی پارچه دقت شود. علاوه بر جهت دار بودن طرح، پارچه مخمل به دلیل پرزهایی که دارد دارای سایه و روشن است و حتما باید تمامی تکه های لباس هم جهت برش بخورند. سوزن شماره 14 برای دوخت این پارچه مناسب است. در صورت استفاده از چرخ خیاطی خانگی برای دوخت این پارچه، توصیه می شود در قسمت هایی که سوزندوزی پرکار و ضخیم است سرعت دوخت را کم کرده تا چرخ خیاطی آسیب نبیند. و در آخر قبل از برش و دوخت پارچه مخمل سوزندوزی هندی به عنوان خرج کار، پیشنهاد می شود که کل پارچه آبکشی شود تا در صورت داشتن رنگ آب اولیه، بقیه لباس رنگ نگیرد.